Babeszjoza (piroplazmoza) to odzwierzęca choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, które atakują erytrocyty. Rezerwuarem są ssaki (np. gryzonie, bydło, psy), transmisja do człowieka zachodzi głównie przez ukąszenie przez zarażonego kleszcza (najczęściej Ixodes ricinus), ale możliwa jest także przez transfuzję krwi czy drogą wertykalną (matka → płód).
Epidemiologia i geografia
- W Polsce babeszjoza występuje sporadyczne. Najczęściej są to przypadki importowane z terenów endemicznych, ale naturalne ogniska występują np. na Mazurach, Podlasiu.
- W Europie choroba występuje rzadziej niż w Ameryce Północnej, ma za to cięższy przebieg. W USA odsetek kontaktu z Babesia microti to 4-7% populacji, choć większość zakażeń przebiega bezobjawowo.
Okres inkubacji i patofizjologia
- Inkubacja: 1-4 tygodnie od ukąszenia kleszcza do pojawienia się objawów.
- Babesia namnaża się w krwinkach czerwonych, co prowadzi do hemolizy, niedokrwistości, a fragmenty erytrocytów mogą blokować mikrokrążenie i uszkadzać narządy (wątrobę, śledzionę, nerki, mózg).
Obraz kliniczny
Łagodny przebieg (zdrowi pacjenci)
- Choroba przebiega bezobjawowo lub towarzyszą jej objawy grypopodobne: gorączka (nawet >40 °C), dreszcze, poty, bóle głowy, mięśni, stawów, nudności, osłabienie.
Ciężki przebieg (osoby z immunosupresją, po splenektomii, starsi)
- Postać z żółtaczką, ciemnym moczem, objawami niewydolności oddechowej, nerek, wątroby, neurologicznymi (np. śpiączka, sztywność karku), wstrząsem.
- W badaniu: tachykardia, tachypnoe, niedociśnienie, hepatosplenomegalia.
Diagnostyka laboratoryjna
- Wywiad epidemiologiczny – ekspozycja na kleszcze, pobyt w terenach zagrożenia.
- Rozmaz krwi (mikroskopia) – wykrycie form pasożyta („pierścienie”) w erytrocytach; ocena stopnia parasitemii ma znaczenie rokownicze.
- PCR – najczulsza metoda, potwierdza obecność i typ Babesia.
- Serologia – oznaczanie przeciwciał, pomoc przy diagnostyce, ale wymaga potwierdzenia molekularnego.
- Badania biochemiczne – niedokrwistość hemolityczna, podwyższone LDH, bilirubina, retikulocyty; odczyn Coombsa przydatny do oceny hemolizy.
Leczenie
- Atowakwon + azytromycyna (standard), ewentualnie chinina + klindamycyna – dobór w zależności od stopnia zaawansowania.
- Czas terapii: 7-10 dni, a przy immunosupresji – 10-14 dni lub dłużej, z wyższą dawką azytromycyny.
- Ciężki przebieg: zdecydowanie hospitalizacja, transfuzje krwi (zwłaszcza przy znacznej anemii).
Zapobieganie
- Ochrona przed ukąszeniami kleszczy: odzież, repelenty, szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (TBE), usunięcie kleszcza w ciągu 48 h.
- Osoby po babeszjozie – wykluczone z krwiodawstwa.
Podsumowanie
Dla pacjentów
- Babeszjoza to rzadkie, często bezobjawowe zakażenie kleszczowe, ale może przebiegać poważnie.
- W razie gorączki, zażółcenia, ciemnego moczu lub trudności w oddychaniu, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i wykonać badania (rozmaz, PCR).
- Leczenie to kombinacja leków przeciwpierwotniakowych + wsparcie (np. transfuzje).
Dla medyków
- U pacjentów z gorączką, objawami hemolizy i historią ekspozycji – szeroka diagnostyka (mikroskopia, PCR, serologia, Coombs).
- W terapii ciężkich przypadków należy rozważyć: przedłużoną terapię, wyższe dawki azytromycyny, transfuzje.
- Konsultacja chorych w ciężkim stanie we współpracy z oddziałem zakaźnym.
